Zo af en toe kan ik mezelf wel voor de kop slaan. Waarom ben ik nu toch weer gevallen voor die verleidelijke reep chocolade? Waarom lukt het me niet om korter te douchen? Waarom heb ik nog geen actie ondernomen op die vervelende geadresseerde reclame die nog steeds binnenkomt? Stom, want het zijn toch echt dingen die ik graag aan wil pakken, omdat ik weet dat het op de lange termijn beter is voor mezelf en de aarde. Ik wijt het maar aan een stukje zelfdiscipline dat ik mis.

Als ik om me heen kijk, zie ik dat veel meer mensen hier mee worstelen. Die ervaren net als ik op bepaalde punten zo’n actie-implementatie-gat: we willen het wel, maar het lukt niet om daadwerkelijk actie te ondernemen. Voor nog veel meer mensen geldt dat ze zich hier eigenlijk niet eens van bewust zijn, of dat ze het wegstoppen.

Een duwtje in de goede richting zou me ontzettend goed helpen. Een kleine aanpassing in mijn omgeving, waardoor de keuze die ik eigenlijk zou willen maken ook de makkelijkste keuze wordt. Die aanpassing heet een ‘nudge’ (dus eigenlijk letterlijk een duwtje). In de commerciële wereld worden deze al ontzettend lang gebruikt om de consument te verleiden bepaalde producten wel of niet aan te schaffen. Producten op ooghoogte zijn letterlijk in beeld en dus de makkelijke keuze. Bij het plaatsen van een bestelling op een webwinkel staat automatisch het vakje ‘ik wil graag (reclame)mails ontvangen van [webwinkel]’ aangevinkt, dus dat is de makkelijke keuze. Er is een drempel om aan te geven dat je het niet wil. 

In overheidsland is ook steeds meer interesse voor het fenomeen ‘nudging’. Het biedt namelijk ontzettend veel mogelijkheden om mensen te helpen gezonder te leven of duurzame keuzes te maken. Om mensen zoals mijzelf te helpen die het graag willen, maar toch moeite hebben om actie te ondernemen. En om anderen die zich hier niet van bewust zijn toch de goede kant op te sturen. Het Nederlandse platform Nudge verzamelt op de site veel mooie voorbeelden van nudges in het kader van gezondheid en duurzaamheid. Zij hopen op die manier mensen ook aan te zetten tot actie en geven daarmee dus zelf ook een nudge!

Toch is er nog wel veel weerstand. Als argument om het niet te doen wordt vaak de vrije wil aangehaald. Mensen moeten toch zelf kunnen kiezen en niet een kant op geduwd worden? Het grappige is dat nudging hier juist ruimte voor laat, meer eigenlijk dan financiële maatregelen zoals plastic tasjes waar je voor moet betalen (wat ik trouwens wel een ontzettend goede maatregel vind!). Er worden namelijk geen mogelijkheden uitgesloten, maar er moet voor sommige mogelijkheden wat meer fysieke of mentale moeite gedaan worden. Met andere woorden: er is een kleine drempel.

Veel belangrijker is dat de omgeving, hoe je hem ook inricht, altijd bepaalde keuzes onbewust waarschijnlijker maakt. Een ‘neutrale’ stand bestaat niet, mensen worden altijd beïnvloed door hoe het proces rond de keuze is ingericht. Laten we daarvoor even kijken naar het wel of geen donor zijn. In Nederland krijg je op je 18e een brief met de mededeling dat je je op kan geven als donor. Daarvoor moet je naar een website, je gegevens invullen en aanvinken wat je wel en niet zou willen doneren als de situatie zich onverhoopt voordoet. Wanneer je deze actie niet onderneemt, ben je geen donor. In België is het precies andersom. Daar ben je donor, tenzij je je via zo’n website afmeld. Wat blijkt nu als je naar de cijfers gaat kijken: de percentages donor en niet-donor zijn ook omgedraaid! En ik geloof niet dat er in België nu zoveel meer mensen nagedacht hebben over of ze wel of geen donor willen zijn. De drempel is alleen op een andere plek neergelegd.

De weerstand tegen nudging lijkt mij vaak dus eerder weerstand tegen verandering van hoe het altijd gegaan is. Angst voor verandering. Ik hoop toch echt dat de overheid zich daar niet door laat weerhouden en toch de keuzeprocessen weer eens kritisch gaat bekijken. Props daarin ook naar de gemeente Amsterdam, met het voorstel om ‘default’ of standaard geen reclame of huis-aan-huis bladen te krijgen, tenzij inwoners aangeven dit wel te willen door middel van een ja/ja-sticker. Ik ben benieuwd hoe dat gaat uitpakken!

Wil je meer weten over nudging? Econome Esther-Mirjam Sent geeft een gratis lesje bij de Universiteit van Nederland.
Wil je leren hoe je zelf nudges kunt ontwerpen? Op het platform edX kun je een massive online open course (MOOC) ‘Behavioral Economics in Action’ volgen van de Universiteit van Toronto – daar ben ik zelf ook mee bezig 🙂