Op maandag 19 april om vijf over twaalf is de wake gestart voor het Catshuis. Om te laten zien dat we rouwen om de dieren en planten die nu al verdwenen zijn of met uitsterven bedreigd worden op land en in het water. Om het verdriet te uiten over mensenlevens die nu al verwoest worden door droogte of juist overmatige regenval en de mislukte oogst en het conflict dat er op volgt of door het langzaam verdwijnen van hun land in de oceaan. Vaak elders ter wereld. Om de hoop uit te spreken dat we met nu handelen het doemscenario waar we op af stevenen en waar vooral de jongeren en kinderen van nu en toekomstige generaties last van gaan hebben, kunnen inperken. En vooral: om als waakvlam licht te werpen op de noodzaak de klimaatcrisis en ecologische crisis serieus te nemen in de politiek. Dáárom waken we, tijdens het hele formatieproces, dag en nacht, hoe lang het ook duurt. De wake is live te volgen via https://deklimaatwakers.nl en daar is ook de mogelijkheid je op te geven als waker.
Ook ik waak dus mee. Vrijdag 30 april van 11.00-14.00 heb ik dat voor het eerst ter plekke gedaan, op de ochtend van mijn 30e verjaardag van 04.00-06.00 voor het eerst digitaal. Omdat ik me zorgen maak en daar wel eens wakker van lig. Toen ik bijna 30 jaar geleden ter wereld kwam, was er wetenschappelijk al consensus: wij mensen zijn verantwoordelijk voor het onleefbaar maken van grote delen van de planeet. Ik mag hopen dat het als Willemijn 30 wordt ten goede gekeerd is.
Het was een bijzondere ervaring. Alleen al het feit dat je samen waakt, samen werkt aan deze belangrijke problemen, maakt dat er vrijwel direct een band is met de medewakers en – overdag – de sfeerbeheerders. In mijn geval zat ik samen met Gijsje, de initiatiefnemer van de Troostdeken voor onze Planeet. Wat onze wake ondanks de regen tot een creatieve wake maakte: Gijsje werkte verder om alle ontvangen lapjes aan elkaar te rijgen om zo de deken groter te maken. Ik heb eerst wat gewaterverfd, voor een symbool om in mijn eigen huis ook de klimaatwake te blijven volgen. Terwijl dat droogde kon ik met wol en een haaknaald van Gijsje beginnen aan mijn bijdrage aan de deken. Tot mijn vingers te koud waren en de wake bijna voorbij was voor ons.
Ik twijfel om het woord te gebruiken, maar voor mij was de wake ook bijna iets religieus, iets spiritueels. De klimaatcrisis en ecologische crisis zijn onlosmakelijk verbonden met mijn geloof, en dat maakte de drie minuten stilte en de verdere wake eveneens tot een bijzondere ervaring. De dame waar ik gedurende de nacht mee waakte, maakt onderdeel uit van een actieve protestantse kerkgemeenschap en draagt er samen met andere leden van de gemeente aan bij dat de wake stand houdt. Rozemarijn, een van de aanjagers van deze actie en sfeerbeheerder tijdens mijn eerste shift, heeft dezelfde achtergrond. Ze merkt dat deze actie ook een ander soort actievoerder trekt. En zo groeit deze belangrijke klimaatbeweging, met hopelijk EINDELIJK politieke actie tot gevolg.
Een kind krijgen is hoop hebben voor de toekomst. Hoop dat het beeld dat de cover van ‘Hoe gaan we dit uitleggen – Onze toekomst op een steeds warmere aarde’ geen waarheid gaat worden en dat we het doemscenario van hoog opgeworpen dijken en muren waarbinnen alleen de rijken in Nederland een veilig onderkomen en voldoende eten hebben, kunnen voorkomen. Hoop dat we een grote omslag kunnen maken en een leefbare wereld houden. Een samenleving met minder noodgedwongen migratie, met meer planten en dieren, met schone lucht, met netto banencreatie door de switch van fossiel naar hernieuwbaar.
Jelmer Mommers verhaalt hoe we als mensen op dit punt zijn bereikt. Van jager-verzamelaar die onderdeel uitmaakte van de verdere natuur, naar boer die leeft met het ritme van de natuur, naar de moderne tijd waarin we de aarde exploiteren en volledig naar onze hand willen zetten. Vanaf die tweede stap zijn we reeds begonnen de balans in de atmosfeer aan te tasten. Door bossen te kappen en plekken te gebruiken voor akkerbouw, werd het vermogen om CO2 op te slaan verminderd en vaak CO2 door verbranding in de lucht gebracht. Dit is alleen nog maar harder gegaan sinds de industriële revolutie.
Dat we al vanaf de agriculturele revolutie de gebruikelijke CO2 fluctuaties op aarde hebben verstoord en daarmee – hoe bizar is dit – een ijstijd hebben tegengehouden, vond ik een mind-blowing inzicht. Ja, de aarde kende altijd al warmere periodes, maar altijd in afwisseling met koude. Onze soort heeft door onder meer verbranding van fossiele brandstoffen echter een stijging in CO2 veroorzaakt die sneller gaat dan ooit tevoren, waardoor we nu afstevenen op een hitte-planeet waar op veel plekken de warmte in combinatie met vochtige lucht daadwerkelijk dodelijk kan zijn. Ook voor jonge goden in de bloei van hun leven. Jelmer weet het met goede wetenschappelijke onderbouwing en toch hele dagelijkse voorbeelden en taal uit te leggen.
Fascinerend en tegelijk om moedeloos van te worden. Maar dan heb je het eerste deel van het boek ook gehad! Jelmer heeft zelf in een interview ook al aangegeven dat de eerste helft van zijn boek niet leuk is, maar dat het tweede deel zeker hoopvol is. Het brengt namelijk een positief verhaal over het veranderen omwille van het klimaat. Op twee manieren: Jelmer laat zien wat verandering ons allemaal op kan leveren (spoiler: veel) en welke zaadjes er zijn in de samenleving waardoor zijn positieve toekomstscenario net zo realistisch is als het negatieve scenario na een ‘doorgaan op dezelfde weg’-aanpak.
Dit boek heeft me veel nieuwe inzichten gegeven over de invloed van de mens op het klimaat, over de onderlinge relaties tussen landen, tussen producent en consument en tussen burger en politiek-bestuurlijke beslissingen. Belangen, belangen, belangen, maar daardoor juist ook veel mogelijkheden om als individu impact te maken. Kijk naar wat Greta Thunberg als individu teweeg heeft gebracht, of de groep mensen achter de klimaatzaak van Urgenda tegen de staat! Één persoon kan zoveel anderen inspireren, kan de politiek dwingen actie te ondernemen en de producent dwingen te veranderen. Ik kan van deze inspirerende verhalen, die ook in het boek te vinden zijn, oprecht een brok in mijn keel krijgen.
Wil je graag een gezonde leefomgeving? Door de verandering omwille van het klimaat krijgen we schonere lucht en groene plekken die hitte-stress tegengaan. Wil je meer autonomie voor Nederland? Met hernieuwbare energie en goede recycling-faciliteiten in eigen land zijn we niet meer afhankelijk van grote olielanden. Wil je minder arbeidsloosheid? Renewables en recycling leveren beduidend meer banen op dan onder meer het sluiten van kolencentrales kosten. En wil je minder migranten richting het koele Europa? Door de opwarming van de aarde te beperken is de kans groter dat mensen voldoende voedsel en water hebben, waardoor onruststokers minder kans hebben een land in conflict te brengen, met alle gevolgen van dien.
De macht ligt bij het individu, bij jou en mij. Wij maken het verschil. Hoe? Door bijvoorbeeld minder vlees te eten, het vliegtuig en liefst ook de auto zo min mogelijk te gebruiken en kritisch te kijken of je spullen wel echt nodig hebt voor je ze (tweedehands) aanschaft. Twijfel je nog of vind je het moeilijk onze rol in klimaatverandering te plaatsen? Ik leen je met liefde dit ontzettend geweldige boek. Want door Willemijn heb ik alle redenen voor hoop op een mooie toekomst.
Het plasticprobleem op Bali is niet ons probleem. Want het is daar, toch, en daar hebben wij hier niks mee te maken, toch?
Dit was de eerste stelling voor het mede door museum Volkenkunde georganiseerde discussiepanel met Merijn Tinga (Plastic Soup Surfer), Theo Stijnen (branchevereniging PlasticsEurope Nederland), Karl Beerenfenger (By the Ocean we Unite) en twee havo-scholieren die hebben meegedaan met onderzoek naar zwerfafval in Leiden. De voorgestelde oplossing van de scholieren: maak met straattekeningen op en bij vuilnisbakken duidelijk wat het zwerfafval probleem doet en nodig gelijk uit die extra stappen naar de vuilnisbak te zetten.
Jullie zullen begrijpen dat de panelleden en wij in de zaal het oneens waren met deze stelling. Veel van de bedrijven die de troep op Bali verkopen, wetende dat er geen afval-systeem is zoals hier in Nederland, zijn gevestigd in ons rijke westen. En het beeld van welvaart dat we hier hebben, wordt logischerwijs nagestreefd door landen als Bali. En dan hebben we het nog niet eens over plastic van hier dat daar gedumpt wordt of via de waterwegen daar terecht komt.
Vooral de discussie tussen Merijn en Theo was af en toe heftig, aangezien Merijn veel van de verantwoordelijkheid bij de plasticindustrie legt terwijl Theo van mening is dat het om een gedeelde verantwoordelijkheid gaat. Dat is ook wel mijn mening, overigens, want volgens mij hebben we allemaal een rol in de hele keten van plastic. Als consument maken we dagelijks keuze voor de producten die we gebruiken en de manier waarop we eten. De industrie is verantwoordelijk voor een passende materiaalkeuze en inzamelsystemen waarmee afgedankte producten en verpakkingen makkelijk verwerkt en hergebruikt worden en in ieder geval niet in het milieu terechtkomen. De overheid kan met straffen en beloningen, oftewel met wet- en regelgeving het milieubewuste gedrag van zowel consument als bedrijf stimuleren.
Ik vind het een mooie ontwikkeling dat allerhande organisaties zich bewust zijn van het plasticprobleem. Met de tentoonstelling ‘BALI – Welcome to paradise’ laat museum Volkenkunde de mooie kant van Bali zien, met natuur en cultuur. Èn de minder mooie kant, met de impact van toerisme en het zo overduidelijke plasticprobleem. De vormgever van de tentoonstelling gaf aan dat dit laatste nog meer aandacht zal krijgen als het Tropenmuseum deze expositie overneemt. Nu zie je bijvoorbeeld een video van een Balineese kunstenaar die het plasticprobleem zichtbaar wil maken en een video van een meisje dat met haar surfklas regelmatig tussen plastic afval in het water ligt. Ik hoop oprecht wel dat er ook in de bedrijfsvoering verder gedacht wordt over het plastic dat wellicht nog in de museumwinkel of de restauratie wordt gebruikt! Maar los daarvan is het een mooie tentoonstelling die je nog tot 26 mei in Leiden kan zien.
De grootste take home message van het panel kwam voor mij van 3-havoleerling Sanne Dissel: als individu kun je een verschil maken met de keuzes die je maakt in het dagelijks leven, maar alleen als je deze keuzes openbaar maakt en andere mensen ook prikkelt of inspireert tot verandering. Dat is precies wat ik hoop te doen 🙂
Een van de belangrijke redenen om mee te doen met het Plasticdieet en om in augustus – als mijn conditie dat nog toelaat – weer te helpen tijdens de Beach Cleanup Tour is de plastic soep en alle negatieve gevolgen voor het zeeleven en uiteindelijk ons mensen. Naast de chemische troep die door fabrieken en de olie-industrie in het water terecht komt en overbevissing is de plastic soep de derde manier waarop wij de oceaan stap voor stap een slechtere plek maken.
Sinds het zien van Chasing Coral weet ik dat het verhaal van onze invloed daar helaas niet ophoudt. De documentaire brengt op treffende wijze in beeld wat de door ons veroorzaakte opwarming van de aarde en dus de oceanen voor effect heeft op prachtige koraalriffen overal ter wereld. Deze bijzondere dieren werken samen met algen in hun lichaam die met behulp van fotosynthese voeding voor het koraal maken en tegelijk dus net als bomen CO2 omzetten in zuurstof. Broeikasgassen zorgen voor opwarming van de aarde, waarbij meer dan 90% van de warmte eigenlijk in de oceaan terecht komt. De algen kunnen bij een temperatuurstijging van 2 graden niet meer goed werken en worden door het koraal afgestoten. De koraalriffen, huis en broedplaats van ontelbaar veel soorten vissen en ander zeeleven, worden wit en nu ze hun voornaamste voedselbron hebben afgestoten sterven ze af.
Het doel van de reclame-man en onderwaterfotograaf Richard Vevers is om mensen te raken, ‘reclame’ te maken if you will voor dit probleem dat aangepakt moet worden. Met regisseur Jeff Orlowski, die eerder al het verdwijnen van ijskappen in beeld heeft gebracht in Chasing Ice (nog niet gezien) en een team aan technici, marine biologen en in algemene zin liefhebbers van de mooie koraalriffen, is die opzet zeker geslaagd. We volgen Richard terwijl hij leert hoe koraal eigenlijk werkt, hoe het komt dat het verbleekt en afsterft en hoe lastig het is om dit proces in beeld te krijgen. We volgen het team, dat door omstandigheden iedere dag zelf het water in moet om de beelden te krijgen die voor de time-lapse nodig zijn in plaats van een vaste onderwatercamera te kunnen gebruiken. Een bijzonder emotioneel proces: ze zien het rif, waar ze zo van houden, dag na dag langzaam sterven en weten dat dit door toedoen van de mens is.
Ook mij heeft het hard geraakt. Hier had ik nog nooit over nagedacht. Het zit niet aan de oppervlakte, letterlijk en figuurlijk, en dat is misschien ook juist het probleem. Ja, we hebben allemaal het mooie rif gezien waar Nemo in woont, en de prachtige veelkleurige foto’s op National Geographic, maar het is ver van mijn bed. En ik heb er niet eerder bij stilgestaan dat we het koraal op deze manier behandelen, zonder ons dit eigenlijk dus te realiseren (ja, heel dubbelop, ik weet het). Door het emotionele verhaal en de indringende beelden is het uit de onbekende diepte voor mij omhoog gehaald. En ik wil kijken hoe ik bij kan dragen aan het redden van dit bijzondere en belangrijke ecosysteem.
Naast jullie hopelijk te inspireren om de documentaire, die sinds 14 juli op Netflix te zien is, zelf te kijken, kun je via www.chasingcoral.com een aantal mogelijke acties vinden. Variërend van een screening hosten en daarmee de informatie verspreiden tot het helpen monitoren van koraalriffen tot het helpen in de transitie naar duurzame, schone energie. Voor dat laatste wil ik jullie nog een paar ideeën meegeven:
Oké, dit heb je vast al heel vaak gehoord, maar ik noem het toch. Kies zelf voor groene energie (en zo min mogelijk gas) voor in huis en gebruik vooral de benenwagen, fiets of openbaar vervoer.
Als consument kun je bewust de keuze maken voor producten die CO2-neutraal zijn gemaakt òf kun je kiezen voor tweedehands producten. Let ook op met name plastic (verpakkings)materiaal, want deze zijn net zo goed afhankelijk van de olie-industrie. In het productieproces en recycleproces komt in algemene zin veel CO2 vrij, vandaar dat tweedehands te verkiezen is boven nieuwkoop. Je zou ook kunnen letten op het transport van producten en zoveel mogelijk lokaal gemaakte en gekweekte producten kunnen kopen.
Methaan is als broeikasgas nog een stuk schadelijker dan CO2. Door vaker voor vegetarische of veganistische maaltijden te kiezen, maak je de eigen bijdrage aan de methaanuitstoot van de bio-industrie kleiner. Een tweede zaak waar ik onlangs op werd gewezen is het belang van het composteren van tuin- en keukenafval in plaats van het in de restafvalzak te doen. Wanneer groenafval in de afvalberg terecht komt, komt er geen CO2 vrij zoals bij composteren, maar juist dit schadelijkere methaan. Het loont dus absoluut om een manier te vinden je tuin- en keukenafval te composteren, ook als dit in een appartement wat lastiger lijkt.
Heb jij de documentaire ook gezien? Laat me weten wat je er van vond en welke indruk het op je gemaakt heeft!
One of the most important reasons to join in on Plastic Free July and to help during the Beach Cleanup Tour in August – if I am still able to by that time – is the plastic soup and all detrimental effects for marine life and eventually humans as well. In addition to chemical stuff dumped in the water by factories and the oil-industry and over fishing, the plastic soup is the third way we are making the ocean a worse place.
After watching Chasing Coral I know that unfortunately that is not the end of the story of human influence. The documentary very vividly shows how human-induced global warming is affecting beautiful coral reefs all over the world. These very special animals work together with algae in their body that use photosynthesis to provide the coral with food, simultaneously taking in CO2 and producing oxygen. Greenhouse gasses cause the Earth to warm up, with over 90% of the additional heat ending up in the vast ocean. With a temperature rise of only 2 degrees Celsius, these plants are not able to function properly and are rejected by the coral. The reefs, home and breeding place for so very many species of fish and sealife, turn white and without the nourishment provided by the algae, they die.
Richard Vevers, underwater photographer and former add-man, aims to actually touch and activate people to take on this immense problem. With director Jeff Orlowski, who previously showed the disappearing ice caps in Chasing Ice (which I haven’t seen yet), a team of technicians, marine biologists and lovers of the beautiful coral reefs in general, he has certainly succeeded. We follow Richard in his quest to learn how coral actually works, how the bleeching and dying process comes to pass and how to actually capture this on camera. Which proves to be quite difficult! Due to unforeseen circumstances, the team has to enter the water every single day in order to get the time-lapse footage, rather than using a mounted underwater camera. It is a very emotional process: they are a daily witness of the slow death of these beautiful reefs they love so much with the knowledge mankind has actually brought this about.
It touched me as well. I had never thought about coral before. It stays underneath the surface, both literally and figuratively spoken, and I guess that’s the problem. Yes, we have seen the reef little Nemo inhabits and the multi-coloured photo’s on National Geographic, but it is somewhere in a world far away. And I never realized how we are treating coral, and that most of us don’t. The emotional and personal stories of the people involved in the documentary and the painful images have made this problem top of mind for me. And I want to know how to contribute to actually preserving this special and important ecosystem.
In addition to hopefully inspiring you all to watch the documentary on Netflix, I want to redirect you to www.chasingcoral.com. There, you can find several actions you can undertake yourself, from hosting a screening and spreading information to assisting in monitoring the world’s reef to helping the transition to clean and renewable energy. For that last part, I want to give you a few of my own thoughts:
Yes, you have probably heard this more often, but I’m saying it anyway. Choose renewable energy yourself and limit the use of gas in your home. Mainly or only use your legs, bike or public transport.
As a consumer, you can make a conscious choice for CO2-neutral products or choose second-hand. Especially try and avoid plastic or plastic packaging, as this material also has a basis in the fossil fuel industry. Production and recycling cost a lot of energy and produce CO2, which is why I’d pick second-hand over new. You might also think about product transport and buy as many products that are made or grown locally.
Methane has a much larger effect than CO2. By choosing vegetarian or vegan more often, you reduce your own part in the methane produced in the bio-industry. A second important thing I was told recently is that even though composting food scraps releases CO2, food scraps in landfill actually decompose in a different way and produce the harmful methane gas. So it is definitely worth finding a way to compost your scraps, even if it might seem difficult in an apartment, for example.
Have you also seen the documentary? Let me know what you think and what impression it has made on you!
Een kind krijgen is hoop hebben voor de toekomst. Hoop dat het beeld dat de cover van ‘
